Hòa nhạc “Rachmaninoff: King of Melody”

Mở bán vé Hòa nhạc “RACHMANINOFF: King of Melody”,

Thời gian: 20h00, thứ bảy ngày 30/3/2024
Địa điểm: Nhà hát Hồ Gươm, số 40-40A Hàng Bài, Hà Nội
Giá vé: 500.000đ | 800.000đ | 1.000.000đ | 2.000.000đ
📞 Liên hệ mua vé: 0965 765 946 – 0913 489 858 (Giao vé miễn phí trong nội thành Hà Nội)
📱 Thông tin sơ đồ chỗ ngồi: https://forms.gle/YVzFdYKL8iZhbKnn8

Những người bạn của Dàn nhạc Giao hưởng Mặt trời thân mến!
Lần đầu công diễn tại Việt Nam, bản giao hưởng đầu tiên của nhà soạn nhạc rất được yêu mến Sergei Rachmaninoff sẽ là tâm điểm vào tuần này tại Nhà hát Hồ Gươm cùng Dàn nhạc Giao hưởng Mặt Trời.

Không lâu trước khi qua đời, nhà soạn nhạc Sergei Rachmaninoff đã chia sẻ về cuộc đời mình: “Tôi không cố gắng biến các sáng tác của mình theo đuổi chủ nghĩa Lãng mạn, chủ nghĩa Dân tộc, tạo ra sự nguyên bản hay bất cứ điều gì khác. Tôi viết ra giấy thứ âm nhạc mà tôi cảm nhận từ trong tôi, một cách tự nhiên nhất có thể. Tôi là một nhà soạn nhạc người Nga, và quê hương nơi mình sinh ra đã ảnh hưởng đến tính cách và quan điểm của tôi. Âm nhạc của tôi là sản phẩm của con người tôi, do vậy, âm nhạc của tôi là âm nhạc Nga… Tôi chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ các nhà soạn nhạc Tchaikovsky, Rimsky-Korskov, nhưng theo như tôi thấy, tôi chưa từng bắt chước bất kỳ ai. Điều tôi theo đuổi khi sáng tác là bộc bạch trái tim của mình một cách đơn thuần và trực diện. Nếu trong tim tôi có tình yêu, hay cay đắng, hay nỗi buồn, hay tín ngưỡng, tất cả những điều đó sẽ trở thành một phần trong âm nhạc của tôi”.

Bậc thầy Giai điệu – như người ta luôn tôn vinh ông – đã đưa vào các sáng tác của mình những xúc cảm sâu sắc nhất trong âm nhạc. Trong chương trình hòa nhạc tuần này, Dàn nhạc Giao hưởng Mặt Trời hân hạnh giới thiệu một trong những tác phẩm đầu tiên của ông: Bản Giao hưởng số 1, cùng một tác phẩm ở giai đoạn sau này, mang lại cho ông danh tiếng và thành công trong suốt nhiều thập kỷ: Rhapsody dựa trên chủ đề của Paganini.

Thành công rực rỡ với vai trò là một nghệ sỹ piano, vì vậy, không có gì ngạc nhiên khi phần lớn các sáng tác của Rachmaninoff đều xoay quanh chiếc dương cầm. Với bốn bản concerto dành cho piano và vô số các tác phẩm piano độc tấu và thính phòng, người ta có thể thấy cây đàn piano đã in sâu vào tâm trí, vào âm nhạc của Rachmaninoff đến nhường nào. Bản Rhapsody thực hiện điều mà nhiều tác phẩm đã làm, đó là sử dụng 24 ca-pri-xi-ô cuối cùng của Niccolò Paganini làm cảm hứng để viết nên những biến thể. Sự sáng tạo riêng có của Rachmaninoff thể hiện ở dấu ấn âm nhạc dàn nhạc, với màu sắc đặc trưng trong các tác phẩm của ông.

Một yếu tố gắn kết Rhapsody và Giao hưởng số 1 là chủ đề “Dies Irae” nổi tiếng, một bản thánh ca truyền thống thời Trung cổ được nhiều nhà soạn nhạc đưa vào tác phẩm của mình như Berlioz, Liszt và Tchaikovsky. Rhapsody kể câu chuyện về Paganini, cuộc đối đầu của Paganini với quỷ dữ và tình yêu bi đát với phụ nữ. Rachmaninov đã cho biết: “Tất cả các biến tấu Dies Irae đều đại diện cho linh hồn ác quỷ… và chính Paganini cũng xuất hiện trong chủ đề này”. Trong thế kỷ 19, Dies Irae đã trở thành biểu tượng của sự chết chóc và thế lực ma quỷ trong âm nhạc. Sự kết hợp giữa yếu tố này với chủ đề Paganini được lặp lại ở phần đầu là một sự kết hợp tương phản tạo nên những biến chuyển trong cảm xúc vô cùng tuyệt vời.

Mặc dù Dies Irae xuất hiện nhiều lần trong Rhapsody, nhưng nhìn chung, tác phẩm khá tươi sáng và kết thúc một cách nhẹ nhàng. Ngược lại, bản Giao hưởng số 1 lại có phần kịch tích hơn. Một điểm thú vị của bản giao hưởng này là cả bốn chương về cơ bản đều được xây dựng dựa trên hai yếu tố: mô típ 4 nốt (quý vị có thể nghe thấy ở đầu mỗi chương) và chủ đề “Dies Irea”. Bản Giao hưởng số 1 vẫn thể hiện khả năng kỳ lạ của Rachmaninoff trong việc kể một câu chuyện chỉ với những yếu tố cốt yếu.

Buổi công diễn ra mắt bản giao hưởng có thể coi là một thảm họa, dàn nhạc chưa tập luyện kỹ lưỡng (trong khi tác phẩm khá là thách thức đối với nhạc trưởng và dàn nhạc). César Cui, lúc bấy giờ là một nhà soạn nhạc nổi tiếng và là một nhà phê bình quyền lực, đã chê bai thậm tệ rằng một bản giao hưởng đen tối như vậy “sẽ làm cư dân địa ngục thích thú” và “âm nhạc để lại ấn tượng xấu xa”. Một số nhà phê bình khác có cách tiếp cận có phần tích cực hơn với bản giao hưởng, cho rằng có lẽ nhà soạn nhạc vẫn chưa tìm được môi trường sáng tác phù hợp. Dù sao đi nữa, bản giao hưởng đã thất bại trong lần ra mắt đầu tiên và chưa bao giờ được chú ý trong suốt cuộc đời của Rachmaninoff. Điều này làm Rachmaninov bị khủng hoảng tinh thần nghiêm trọng, ảnh hưởng đến cái tôi của nhà soạn nhạc cho đến tận cuối đời.

Bản giao hưởng mở đầu với Dies Irea trên bộ dây, chủ đề xuất hiện rõ rệt hơn so với trong Rhapsody. Nhiều biến thể khác nhau của chủ đề này nằm rải rác trong toàn bộ tác phẩm, từ chương hai nhẹ nhàng đến sự sâu lắng trong chương ba và phần mở đầu tưng bừng của chương bốn. Bậc thầy giai điệu đã đưa vào trong bóng tối những giai điệu du dương nhất viết cho dàn nhạc.

Động lực nào để viết một bản giao hưởng với tổng thể đen tối như vậy? Người ta phỏng đoán rằng Rachmaninoff đã dành tặng tác phẩm (ông đã viết “Gửi A.L.”) cho Anna Ladyzhenskaya – một cô gái trẻ kết hôn với một người đàn ông lớn tuổi. Phần cuối của bản giao hưởng có dòng chữ: “Sự trả thù là của ta, ta sẽ báo trả, Đức Chúa đã nói” (trích Thánh Paul trong Kinh thánh). Liệu đây có phải là một bản giao hưởng về sự báo thù? Dù nguyên nhân là gì thì tác phẩm cũng chứa đựng đầy đủ các cung bậc cảm xúc mãnh liệt: giận dữ, yêu thương, vui mừng. Thật may, tác phẩm ngày một nhận được nhiều sự quan tâm xứng đáng trong giới âm nhạc và Dàn nhạc Giao hưởng Mặt Trời hân hạnh được mang tới quý vị khán giả.